De achterliggende reden voor het handhaven van de Wet DBA gaat niet (enkel) over ‘schijnzelfstandigheid’… De wetgeving lijkt ook een poging om criminaliteit en fraude in de zorg tegen te gaan. Nodig, want naar schatting kost dit de sector jaarlijks zo’n 10 miljard euro (Rijksoverheid). Geld dat hard nodig is voor de zorg. Hier móet tegen worden opgetreden. Keihard.
Maar wel op de juiste manier.
Door de handhaving van de Wet DBA worden nu ook eerlijke, hardwerkende zzp’ers de dupe. Professionals die we juist zo hard nodig hebben. Zij brengen flexibiliteit en expertise mee en staan klaar wanneer anderen niet meer willen, kunnen of durven. De échte zelfstandige zorgprofessional neemt ongeveer 11% van de zorgsector op zich en helpt zo de druk door personeelstekorten op te vangen en de continuïteit van zorg te waarborgen in een sector waar de vraag blijft toenemen (CBS, WZW).
Ondertussen is ons kabinet, naast de handhaving van de Wet DBA, óók van plan om de komende jaren flink op de zorg te gaan besparen. In 2025 staat een bezuiniging van bijna 300 miljoen euro voor de langdurige zorg gepland, waaronder ouderenzorg, gehandicaptenzorg en GGZ. In 2026 loopt deze bezuiniging zelfs op tot bijna 1 miljard euro (Rijksoverheid, SP). De gevolgen? Meer werkdruk, minder middelen en meer werk. Iets wat tot nu toe vaak wordt opgevangen door – jawel: de zzp’er.
Ondertussen zitten grote zorginstellingen vast aan wurgcontracten met uitzendbureaus, die herhaaldelijk in verband zijn gebracht met fraude en criminaliteit (Follow the Money). Volgens de Mededingingswet zijn afspraken die concurrentie vervalsen en keuzevrijheid beperken verboden. Toch zit bijna iedere zorgorganisatie hieraan vast.
Misschien zouden we ons moeten richten op het handhaven van óók deze wetten?
Het Openbaar Ministerie geeft aan dat ze jaarlijks slechts 20 zaken grondig kunnen onderzoeken vanwege de omvang en complexiteit van zorgfraude (FTM). Het is dweilen met de kraan open; alleen de handhaving van de Wet DBA lost dit niet op. De complexiteit van dit probleem gaat veel verder dan de vraag of iemand verkapt in vaste dienst is. Was het maar zo simpel.
Het OM vraagt dan ook om verschillende, aanvullende maatregelen om dit aan te pakken, waaronder een vergunningstelsel dat zorgbedrijven preventief kan reguleren en waarmee de kwaliteit en integriteit van zorgaanbieders beter gewaarborgd kunnen worden. In plaats van daarop in te zetten, kiest het kabinet ervoor om te focussen op bezuinigingen binnen de zorg die de sector verder onder druk zetten. Er komen steeds méér in plaats van minder problemen en uiteindelijk komt dát ons duur te staan.
Ik snap de zzp’er wel: de zorgsector zorgt niet voor jou – ook niet in loondienst – en is zélf hartstikke ziek. (Uitzonderingen daargelaten.) De meeste zelfstandigen zorgprofessionals doen ook maar gewoon een poging om voor zichzelf te zorgen, terwijl ze daarnaast dag in dag uit voor anderen zorgen. Soms dubbele diensten, tegen de regels in, maar weinig planners die je daarover hoort want: fijn dat die dienst is opgelost.
Begrijp me niet verkeerd: de inzet van zzp’ers is duur, en die dikke auto’s steken vreemd af tegenover de fiets of Fiat Panda van de gemiddelde zorgmedewerker in loondienst. Maar een dikke auto alleen is niet crimineel – misschien is een zzp’er met een dure auto simpelweg niet aan het nadenken over de lange termijn; het geld dat in een pensioenpotje thuishoort, is in zijn nieuwe velgen gaan zitten.
Eerlijkheid, integriteit en passie voor zorg en maatschappij zouden de norm moeten zijn. Documentvervalsing hoort daar vanzelfsprekend niet bij. Deze cowboys en -girls mogen geen kans krijgen in een sector die draait om vertrouwen, gezondheid en menselijkheid. Maar er zijn ook andere misstanden, soms minder zichtbaar door functietitels en stropdassen.
Ook dáár moet iets aan gedaan worden.
Conclusie/samenvatting
De huidige aanpak van het kabinet lijkt zich te richten op het aanpakken van kleine criminaliteit, mogelijk ten koste van de vele hardwerkende zorgprofessionals die we zo hard nodig hebben. Tegelijkertijd blijven de grote problemen – grootschalige fraude, wurgcontracten en misstanden binnen zorginstellingen en bemiddelingsbureaus – grotendeels onaangeroerd.
Het is tijd voor een herziening van de aanpak. Laten we ons richten op het handhaven van alle relevante wetten, het stimuleren van innovatie en samenwerking, en het waarborgen dat eerlijkheid en integriteit weer centraal staan in de zorg. Alleen dan kunnen we de kwaliteit van onze zorg waarborgen en ervoor zorgen dat de mensen die het hart vormen van deze sector – de zorgverleners zelf – worden gesteund en gewaardeerd.
Laten we samen werken aan oplossingen die wél het verschil maken.
